Mạt chược là trò chơi phổ biến với lối chơi độc đáo, thu hút không chỉ vì tính giải trí mà còn đòi hỏi người chơi có chiến lược và sự tính toán khéo léo. Dành cho những ai mới tìm hiểu, bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm bắt cơ bản cách chơi mạt chược, từ quy tắc chơi đến các mẹo giúp tối ưu cơ hội chiến thắng.
Giới thiệu chung về mạt chược
Mạt chược, một trò chơi truyền thống lâu đời, bắt nguồn từ Trung Quốc và được cho là ra đời vào khoảng giữa thế kỷ 19. Trò chơi này được thiết kế cho bốn người, với các quân bài được làm từ sừng, ngà hoặc nhựa, đòi hỏi kỹ năng và chiến thuật tinh tế để giành chiến thắng (còn gọi là “ù”). Mặc dù mang tính giải trí, mạt chược không chỉ đơn thuần là một trò chơi mà còn thể hiện sự công phu trong chế tác và kỹ thuật chơi, tạo nên sức hút đặc biệt cho người tham gia.
Bàn Chơi Mạt Chược
Bàn mạt chược đóng vai trò quan trọng trong trò chơi, bởi nó không chỉ là nơi bày trí quân bài mà còn góp phần tạo ra không gian và trải nghiệm chơi thú vị cho người tham gia.
Cấu Trúc Bàn Chơi Của Người Hoa
Bàn mạt chược của người Hoa thường có thiết kế đơn giản nhưng hiệu quả. Mặt bàn hình vuông với mỗi cạnh dài khoảng 80 cm, cao từ 60 đến 85 cm. Để bảo vệ quân bài khỏi trầy xước, người chơi thường trải một tấm khăn mềm lên mặt bàn.
Bàn Chơi Đặc Trưng Của Người Việt
Người Việt lại có phiên bản bàn chơi mạt chược mang tính đặc dụng hơn. Chiều cao của bàn vào khoảng 90 cm, cũng có mặt hình vuông với cạnh dài từ 90 đến 95 cm, có gờ bao quanh cao từ 3 đến 4 cm, bọc bằng da hoặc nỉ, giúp giữ quân bài không rơi ra ngoài. Mặt bàn được lót một lớp chất liệu trơn như nylon hoặc mica cứng, thường có màu tối (xanh lam hoặc xanh lục) để tạo độ tương phản, giúp quân bài trở nên nổi bật và dễ nhìn hơn.
Các Quân Bài Mạt Chược
Trong mạt chược, mỗi quân bài đều mang ý nghĩa và giá trị riêng biệt. Tổng cộng có 160 quân bài, chia thành 4 bộ chính và 1 bộ khung, tạo nên một hệ thống phức tạp nhưng thú vị.
- Bộ Bài Nạc: Bài nạc là bộ cơ bản nhất trong mạt chược, được chia thành ba loại: Sách, Vạn và Văn.
- Hàng Sách: Quân bài có ký hiệu bằng các sọc xanh lam, số từ 1 đến 9, mỗi quân có 4 thẻ, tổng cộng 36 quân.
- Hàng Vạn: Mỗi quân bài có chữ “Vạn” đỏ, được đánh số từ “Nhất” đến “Cửu” và cũng gồm 36 quân.
- Hàng Văn: Hình tròn đại diện cho các quân bài, số từ 1 đến 9, cũng gồm 36 quân.
- Bộ Tài Phao: Bộ Tài Phao, hay còn gọi là gió, gồm 7 loại: Đông, Nam, Tây, Bắc, Trung, Phát, và Bạch. Mỗi loại có 4 quân, tổng cộng 28 quân, góp phần tạo nên độ phong phú của bộ bài.
- Bộ Hoa: Bộ Hoa gồm các quân đại diện cho bốn loại hoa Mai, Lan, Cúc, Trúc. Các quân bài này có tính chất đặc biệt trong trò chơi và chỉ có 4 quân.
- Bộ Bốn Mùa: Bộ này gồm các quân Xuân, Hạ, Thu, Đông, kèm theo các quân Tứ Hoàng và Tứ Hậu, mỗi loại có 4 quân. Bộ bài này giúp tăng thêm tính chiến lược cho người chơi khi tính điểm.
- Bộ Khung: Bộ Khung đóng vai trò là quân đại diện, thay thế cho các quân bài khác. Bộ này gồm hai loại: Khung Xanh và Khung Đỏ. Mỗi loại có 4 quân, có thể thay thế cho những quân bài khác nhau, giúp người chơi linh hoạt trong việc sắp xếp bài.
Điều Kiện Chiến Thắng Trò Chơi
Mục tiêu của trò chơi mạt chược là đạt được “Ù” hoặc “Tới”. Người chơi cần sắp xếp các quân bài thành 4 phu (nhóm 3 quân) và 1 đôi để hoàn thành bộ bài. Người đầu tiên đạt điều kiện này sẽ chiến thắng ván chơi, tạo nên cuộc đua kịch tính trong mỗi lượt đi.
Chuẩn Bị Trước Khi Chơi
- Số Lượng Người Chơi: Mạt chược thường được chơi với 4 đến 6 người. Nếu có 6 người, sẽ có 2 người ngồi ngoài dự bị và thay thế khi hết một vòng gió. Nếu chỉ có 5 người, người ngồi ngoài sẽ thay thế người chơi ở cửa Đông khi hết một lượt.
- Chọn Chỗ Ngồi: Để chọn vị trí, người chơi có thể dùng các quân Đông, Nam, Tây, Bắc để phân chia ngẫu nhiên. Người chơi nào bốc được quân Đông sẽ là nhà cái và có quyền chọn chỗ ngồi trước.
- Chia Bài: Các quân bài được úp xuống và xếp thành hai hàng, mỗi hàng có 18 quân. Sau khi đổ xúc xắc, người chơi ở cửa được chỉ định sẽ bắt đầu lấy quân, mỗi người lần lượt nhận đủ 13 quân, riêng nhà cái sẽ có 14 quân để bắt đầu ván.
Cách Chơi Mạt Chược
Ván mạt chược gồm 4 lượt gió Đông, Nam, Tây, Bắc. Mỗi vòng hoàn thành một gió, bắt đầu từ cửa Đông và tuần tự theo chiều kim đồng hồ. Mỗi người chơi có 13 quân trên tay, riêng nhà cái có 14 quân và sẽ đánh ra 1 quân đầu tiên. Mục tiêu là hoàn thành 4 phu và 1 đôi để đạt “Ù”.
Luật Ưu Tiên
Luật ưu tiên trong mạt chược giúp người chơi phân định quyền lấy quân. Người cần quân để “Ù” sẽ được ưu tiên đầu tiên. Nếu nhiều người cùng muốn một quân để “Ù”, người ngồi cửa dưới sẽ được ưu tiên hơn. Người muốn lấy quân để làm thành Phỗng hoặc Chiếu sẽ có ưu tiên tiếp theo.
Các Dạng Ù
Có nhiều kiểu “Ù” với mức điểm khác nhau trong mạt chược:
- Ù Muỗi: Không có phán, điểm thấp nhất.
- Ù Tui Tui: Tất cả các phu đều là Phỗng.
- Mún Cun: 14 quân bài cùng một hàng, điểm rất cao.
- Ù Thập Tam Thái Bảo: Kết hợp 13 quân bài đặc biệt, điểm cao nhất trong các dạng ù.
Cách Tính Điểm
Trong Mạt chược, “phán” được sử dụng để tính điểm cho ván bài.
- 0 phán: Bài ù với cách sắp xếp đơn giản, không có đặc điểm nổi bật.
- 1 phán: Có những trường hợp như sở hữu 4 quân cùng loại trong một hàng, tự bốc quân để ù, quân Hoa trùng với vị trí ngồi, hoặc sở hữu Chiếu/Phỗng trùng với cửa gió.
- 2 phán: Bài ù bao gồm 4 quân Hoa cùng loại, hoặc ù nhờ bốc quân cuối cùng. Trường hợp khác bao gồm Chiếu/Phỗng trùng với cửa và gió.
- 3 phán: Bài có 3 phỗng gió hoặc 3 phỗng rồng, hoặc ù với tất cả các quân thuộc cùng một hàng.
- 6 phán: Bài có 4 phỗng gió nhỏ (tiểu tứ hỷ) hoặc bài toàn phỗng và tự ù khi bốc.
- 8 phán: Bài ù với 4 phỗng gió lớn (đại tứ hỷ), tự ù khi bốc quân cuối, và bài chỉ chứa các quân gió và rồng.
Luật Phạt trong Cách Chơi Mạt Chược
Trong quá trình chơi, nếu người chơi phạm lỗi sẽ bị phạt:
- Ù Nhầm: Phạt điểm cao nhất, phải chung tiền cả làng.
- Chín Quân Báo: Người chơi ăn đủ 9 quân cùng hàng phải báo với cả làng.
- Ù Chạy: Người chơi bị phát hiện ù gian lận sẽ bị phạt và không được phép ù trong ván đó.
Lời kết
Mạt chược là trò chơi đòi hỏi sự khéo léo, tư duy chiến thuật và hiểu biết về quy tắc. Với những hướng dẫn cơ bản về cách chơi mạt chược, từ cách sắp xếp quân bài đến các quy tắc ưu tiên và luật phạt, hy vọng bạn sẽ tự tin tham gia và trải nghiệm những ván mạt chược đầy kịch tính và thú vị.
Lương Mai Sương là chuyên gia hàng đầu về mạt chược tại Việt Nam, và là người sáng lập trang web MatChuocVN.com. Với nhiều năm kinh nghiệm nghiên cứu, cô cung cấp kiến thức sâu rộng về kỹ thuật, chiến lược và văn hóa mạt chược, giúp người chơi cải thiện kỹ năng và hiểu rõ hơn về bộ môn này.
